โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นที่ไม่ควรมองข้าม?

ดร มฤษฎ์ แก้วจินดา (Ph.D)

นักจิตวิทยาการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ

เป็นเรื่องธรรมชาติที่มนุษย์จะมีความรู้สึกโศรกเศร้า เซื่องซึม เสียใจ หรือรู้สึกแย่บ้างในบางเวลา อย่างไรก็ตามหากอาการเหล่านั้นอยู่นานเป็นหลายสัปดาห์ หลายเดือน หรือ นานนับปี อาจไม่ใช่เรื่องปกติ อาการแบบนี้อาจเป็นสัญญาณปัญหาของโรคซึมเศร้าได้

โรคซึมเศร้านั้นเกิดได้ทั้งกับเด็กและผู้ใหญ่ โดยเฉพาะวัยรุ่นผู้ปกครองควรหมั่นสังเกตอาการและพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป พูดคุยสอบถามความชีวิตความเป็นอยู่ ควรมีการสื่อสารเพื่อสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับลูก

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นหากเกิดขึ้นจะส่งผลเสียด้านอารมณ์ และส่งผลต่อการดำเนินชีวิต การใช้ชีวิตให้เป็นปกติสุขเป็นไปได้ยาก โรคซึมเศร้ายังส่งผลต่อการเรียน การนอน การกิน หรือทัศนคติการใช้ชีวิตและ การใช้พลังงานในการทำกิจกรรมต่างๆ ซึ่งเป็นอุปสรรค์ต่อการทำสิ่งที่เคยชอบมาก่อน

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นเกิดจากหลายสาเหตุ เช่นการรับรู้ การมองตัวเอง หรือความรู้สึกที่มีเกี่ยวกับตัวเอง ทำให้อยากแยกตัวออกจากสังคม และคนอื่นๆ คนที่เผชิญกับภาวะซึมเศร้ามักจะมีความรู้สึกโดดเดี่ยว เหมือนไม่มีใครรักและเข้าใจตนเอง รู้สึกแย่กับตัวเอง บ่อยครั้งชอบโทษตัวเอง ไม่รักตัวเอง ไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง ผู้ปกครองและคนรอบข้างควรให้กำลังใจ รักและเอาใจใส่ และสร้างสภาพแวดล้อมที่มีทัศนคติด้านบวกต่อการใช้ชีวิตให้กับลูก

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นมักเกิดขึ้นจากจุดเล็กๆ และขยายใหญ่เพิ่มขึ้นโดยที่เจ้าตัวอาจไม่ทันสังเกต ดังนั้นผู้ปกครองจึงควรหมั่นดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจของลูกวัยรุ่นให้ดีอยู่เสมอ

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นจะดีขึ้นได้หากได้รับการดูแลเอาใจใส่อย่างถูกวิธี

หากวัยรุ่นรู้สึกว่าตัวเองเป็นภาวะซึมเศร้า ควรทำดังนี้

• หาเวลาคุยกับผู้ใหญ่ที่เรารู้จัก เช่น พ่อแม่ ครู รุ่นพี่ โค๊ช ให้พวกเขาได้รับรู้ว่าเรากำลังมีปัญหาและเรากำลังหาทางแก้ไขมัน เพื่อช่วยให้เรารู้สึกมีความหวัง ไม่โดดเดี่ยว และมีเพื่อนคอยรับฟัง
• ไปพบจิตแพทย์ หรือ ปรึกษานักจิตวิทยา ให้ผู้ปกครองช่วยนัดหมายให้เพื่อจะได้รู้ขั้นตอนของการรักษาและทำการบำบัดด้านจิตใจ
• หาข้อมูลศูนย์ช่วยเหลือด้านจิตใจที่สามารถคุยได้หากไม่มีผู้ใหญ่ที่คอยให้คำปรึกษาหรือไม่สามารถนัดหมายนักจิตวิทยาได้
• ดูแลตัวเองและหาข้อมูลในการช่วยเยี่ยวยารักษาจิตใจด้วยตัวเองจากแหล่งข้อมูลต่างๆ

ผู้ปกครองควรช่วยเหลือลูกวัยรุ่นอย่างไร?

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นเป็นปัญหาใหญ่ที่ส่งกระทบต่อการใช้ชีวิต จากสถิติพบว่า 1 ใน 5 ของวัยรุ่นมักทุกข์ทรมานจากโรคซึมเศร้าโดยไม่ได้รับการช่วยเหลือ 

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นเป็นปัญหาที่มากกว่าปัญหาอารมณ์ หงุดหงิด ฉุนเฉียว รุนแรง หรือเศร้าโศรกเสียใจทั่วๆไป แต่เป็นปัญหาสุขภาพจิตที่ค่อนข้างรุนแรงส่งผลต่อการใช้ชีวิตในทุกลักษณะ ความรักและความช่วยเหลือจากพ่อ แม่ ผู้ปกครองสามารถช่วยให้ชีวิตพวกคนกลับมาดีดังเดิมได้ และควรสังเกตอาการ หรือสัญญาณที่บ่งบอกภาวะของโรคซึมเศร้า

โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นไม่ใช่แค่เพียงปัญหาด้านอารมณ์แปรปรวน ผลกระทบด้านลบที่เป็นมากกว่าอาการซึมเศร้า เสียใจ สิ้นหวังในการใช้ชีวิตส่งผลต่อความคิดและเป็นตัวของตัวเอง โรคซึมเศร้าทำลายความมั่นใจและส่งผลเสียด้านบุคคลิคภาพ

ผู้ปกครองควรหมั่นสังเกตพฤติกรรมต่อต้าน หรือการกระทำที่ไม่ส่งผลดีต่อสุขภาพ หรือพยายามทำบางอย่างเพื่อให้หลุดพ้นจากความทุกข์ทรมานใจ เช่น

• มีอารมณ์ด้านลบอยู่ตลอดเวลา ร้องไห้เวลาที่ไม่ได้ดั่งใจ หมดหวังสิ้นหวังกับการใช้ชีวิต อย่างไรก็ตามบางครั้งอาจไม่ได้แสดงออกว่าเศร้าโศรก เสียใจแต่จะมีอารมณ์ หงุดหงิดง่าย โกรธ วิตกจริต กังวล
• ปัญหาที่โรงเรียน มักเป็นสาเหตุที่มาของโรคซึมเศร้า ทำให้ไม่มีพลังใจ หรือไม่มีสมาธิ ทำให้การเรียนตก หงุดหงิดเวลาต้องทำการบ้าน ทำให้ผลการเรียนหรือผลงานออกมาไม่ดี
• อาการอีกอย่างที่มักเห็นบ่อยๆ เช่น สูญเสียความชอบในกิจกรรมที่เคยสนใจ ไม่อยากทำกิจกรรมอะไรหากอยู่นอกเหนือการบังคับของโรงเรียน ไม่มีงานอดิเรกหรืออยากทำกิจกรรมใดๆ ไม่อยากเจอเพื่อนๆหรือคนในครอบครัว
• อยากหนีออกจากบ้าน หรือพูดเรื่องจะหนีออกจากบ้าน
• มีการใช้สารเสพติด เพื่อเป็นการช่วยตัวเองให้พ้นจากความทุกข์ใจจากโรคซึมเศร้า ซึ่งเป็นทางเลือกที่ผิดมหันต์
• ไม่มีความมั่นใจในตัวเอง เกลียดตัวเอง โทษตัวเอง ไม่เห็นคุณค่าของตัวเอง
• เสพติดโทรศัพท์ เพื่อจะหลีกหนีจากความเครียดแต่มันยิ่งเพิ่มการแปลกแยกจากสังคม
• อาจมีพฤติกรรมความเสี่ยงเป็นภัยต่อตนเอง เช่น ขับรถประมาท ไม่ระมัดระวัง ติดสุราหรือ ดื่มแอลกอฮอล์ มีเซ็กส์แบบไม่ปลอดภัย

ปัญหาโรคซึมเศร้าในวัยรุ่นอาจมีเหตุและปัจจัยหลายอย่างที่ทำให้เกิดปัจจัยเสี่ยง ดังนั้นผู้ปกครองควรให้ความใส่ใจทั้งในเรื่องของสภาพร่างกายการเปลี่ยงแปลงของฮอร์โมนในวัยที่จะเริ่มเปลี่ยนแปลงไปเป็นผู้ใหญ่ และสภาพทางจิตใจปัญหาสังคมทั้งที่โรงเรียนและที่บ้าน การพูดคุยสื่อสารกันในครอบครัวเมื่อลูกเริ่มก้าวเข้าสู่วัยรุ่นในเรื่องของความปลอดภัยในการใช้ชีวิต เช่น การป้องกันอันตรายต่างๆ ไม่ประมาท หรือการทำให้ตัวเองปลอดภัยหากต้องการมีเพศสัมพันธ์ หรือพิษภัยของการยุ่งเกี่ยวกับสารเสพติด และการเปลี่ยนแปลงด้านอารมณ์ และ พฤติกรรม ทัศนคติต่อการใช้ชีวิต

อย่างไรก็ดีควรเชื่อในสัญชาติญาณของการเป็นพ่อ –แม่ หากมีความผิดปกติเกิดขึ้นกับลูกอย่าได้ละเลย หรือนิ่งเฉย ผู้ปกครองจะรู้จักลูกดีที่สุด ให้การช่วยเหลือ รับฟัง และช่วยลูกวัยรุ่นคิดหาทางวิธีทางออกในชีวิตเป็นสิ่งที่สำคัญมาก มีหลายโปรแกรมและหลายหน่วยงานที่คอยช่วยเหลือผู้ปกครองที่มีลูกวัยรุ่น หมั่นหาข้อมูลและติดตามข่าวสารเพื่อการเลี้ยงลูกวัยรุ่นอย่างเข้าใจและห่างไกลจากโรคซึมเศร้า หากไม่มั่นใจในแนวทางการสื่อสารกับลูกวัยรุ่นหรือแนวทางในการจัดการกับปัญหาพฤติกรรมที่เกิดขึ้น ผู้ปกครองสามารถขอรับคำแนะนำจากนักจิตวิทยาผู้เชี่ยวชาญเด็กและวัยรุ่นได้


อ้างอิง

https://kidshealth.org/en/parents/adolescence.html#catbehavior

https://discoverymood.com/blog/is-your-teen-depressed/