PTSD คืออะไร? อาการ สาเหตุ และการรักษาที่ได้ผล

PTSD คืออะไร? อาการ สาเหตุ และการรักษาที่ได้ผล

ดร.มฤษฎ์ แก้วจินดา (Ph.D.)
นักจิตวิทยาการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
EMDR Psychotherapy Supervisor and Brainspotting Psychotherapy Practictioner

ภาวะเครียดหลังเหตุการณ์ร้ายแรง (Post-Traumatic Stress Disorder, PTSD) เป็นปัญหาสุขภาพจิตที่เกิดขึ้นหลังจากเผชิญเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างรุนแรง เช่น อุบัติเหตุ ความรุนแรง การสูญเสีย หรือภัยพิบัติธรรมชาติ 

หลายคนที่เป็น PTSD มักไม่รู้ว่าตนเองกำลังเจอภาวะนี้ เพราะอาการอาจคล้ายกับความวิตกกังวล หรือโรคซึมเศร้า แต่หากไม่ได้รับการดูแลรักษาอย่างถูกต้อง อาจส่งผลต่อคุณภาพชีวิตระยะยาว

PTSD เป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อสมอง ไม่สามารถประมวลผลและจัดเก็บความทรงจำที่กระทบจิตใจได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้บุคคลนั้นยังคงรู้สึกเหมือนติดอยู่กับเหตุการณ์นั้นแม้เวลาจะผ่านไปแล้ว

อาการของ PTSD

อาการหลักที่พบบ่อย

• เหมือนเหตุการณ์ร้ายแรงเกิดขึ้นซ้ำในความคิด (Flashback)
  
• ฝันร้าย – มีความฝันเกี่ยวกับเหตุการณ์เดิมบ่อยครั้ง
  
• หลีกเลี่ยง (Avoidance) – ไม่อยากพูดถึง หรือเลี่ยงสถานที่/คนที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์นั้น
  
• ภาวะตื่นตัวสูง (Hyperarousal) – ตกใจง่าย หงุดหงิด หรือรู้สึกระแวงตลอดเวลา
  
• อารมณ์ผิดปกติ – รู้สึกผิด โทษตัวเอง ขาดความสุข
  

หากมีอาการเหล่านี้ต่อเนื่องนานเกิน 1 เดือน และกระทบต่อการใช้ชีวิต ควรเข้ารับการประเมินจากผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต

สาเหตุของ PTSD

• เหตุการณ์รุนแรงโดยตรง: เช่น อุบัติเหตุ การถูกทำร้ายร่างกาย หรือภัยธรรมชาติ
  
• การสูญเสีย: เช่น การเสียคนที่รักอย่างกะทันหัน
  
• ประสบการณ์ด้านลบที่สะสม: เช่น การถูกละเมิดซ้ำ ๆ ในวัยเด็ก
  
• ความแตกต่างส่วนบุคคล: พันธุกรรม สภาพร่างกาย และระบบสนับสนุนทางสังคม การเลี้ยงดู
  

• EMDR Therapy (Eye Movement Desensitization and Reprocessing): ใช้การกระตุ้นสมองสองข้างเพื่อช่วยให้สมองประมวลผลความทรงจำร้ายแรงอย่างถูกต้อง ได้รับการยอมรับจาก WHO ( World Health Organization) และ APA ( American Psychological Association)
• Brainspotting ใช้การโฟกัสสายตาเพื่อเข้าถึงสมองส่วนลิมบิก (Limbic system) และสมองส่วนกลาง (Midbrain) ซึ่งเป็นที่เก็บประสบการณ์ทางอารมณ์และความทรงจำรุนแรง
• CBT (Cognitive Behavioral Therapy): ช่วยปรับความคิดและพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับ Trauma

• จิตแพทย์อาจสั่งยาต้านซึมเศร้า หรือยาควบคุมความวิตกกังวล เพื่อช่วยบรรเทาอาการ
  

การดูแลตนเองควบคู่

• นอนหลับให้พักผ่อนเพียงพอ
• ออกกำลังกาย
• ฝึกการผ่อนคลาย เช่น การหายใจลึก หรือ ทำใจสงบ (Mindfulness)

พูดคุยกับคนที่ไว้ใจ เพื่อไม่ให้รู้สึกโดดเดี่ยว

 

PTSD รักษาหายได้หรือไม่?

PTSD สามารถรักษาและจัดการได้ หากได้รับการดูแลที่เหมาะสม หลายคนสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ โดยผลลัพธ์ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ วิธีการรักษา และการสนับสนุนจากครอบครัวและสังคม

สรุป
PTSD ไม่ใช่ความอ่อนแอทางใจ แต่เป็นภาวะสุขภาพจิตที่ต้องได้รับความเข้าใจและการรักษาอย่างถูกวิธี การรู้เท่าทันอาการ สาเหตุ และทางเลือกการบำบัด จะช่วยให้ผู้ที่เผชิญ PTSD สามารถฟื้นฟูสุขภาพจิตและกลับมามีชีวิตที่มั่นคงได้อีกครั้ง

 

 

FAQ (คำถามท้ายบทความ)

Q1: PTSD ต่างจากความเครียดทั่วไปอย่างไร?
A: PTSD มีอาการต่อเนื่องยาวนาน กระทบต่อการใช้ชีวิต เช่น Flashbacks ฝันร้าย และอารมณ์ผิดปกติ ไม่เหมือนความเครียดทั่วไปที่หายไปเองได้

Q2: PTSD รักษาหายขาดได้หรือไม่?
A: รักษาได้ ผู้ป่วยจำนวนมากตอบสนองต่อ จิตบำบัดแบบ EMDR, Brainspotting, และ CBT อย่างมีประสิทธิภาพ

Q3: จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็น PTSD?
A: หากมีอาการที่กล่าวมานานเกิน 1 เดือน และส่งผลกระทบต่อการทำงานหรือความสัมพันธ์ ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต